Dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong điều trị bệnh. Cung cấp đúng, đủ chất dinh dưỡng cho bệnh nhân nói chung và bệnh nhân lao phổi nói riêng là một việc làm rất cần thiết.
Kết hợp dùng thuốc, tập luyện… với dinh dưỡng sẽ mang đến hiệu quả cao hơn trong điều trị bệnh lao phổi.
1. Các yếu tố nguy cơ khi bệnh nhân lao không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy chế độ dinh dưỡng nghèo nàn ở bệnh nhân mắc lao có liên quan đến tăng tần suất, mức độ nghiêm trọng của bệnh và tỷ lệ t.ử v.ong tăng gấp 2 đến 4 lần. Ngoài ra, còn có nguy cơ cao gấp 5 lần tổn thương gan do thuốc.
Không tăng cân hoặc tăng cân chậm trong điều trị lao cũng làm tăng nguy cơ tái phát bệnh lao ngay cả sau khi điều trị khỏi hoàn toàn lao.
Dinh dưỡng có liên quan đến bệnh lao, bao gồm:
Mức độ nghiêm trọng của bệnh: Tăng mức độ nghiêm trọng và tỷ lệ t.ử v.ong cao hơn ở người mắc lao suy dinh dưỡng.
Điều trị: Tăng tác dụng phụ (nhiễm độc gan), kém hấp thu các thuốc như rifampicin, tăng tái phát sau khi khỏi bệnh, chậm chuyển đổi đờm ở bệnh nhân lao bị thiếu dinh dưỡng.
Lây truyền bệnh lao trong gia đình: Tăng nguy cơ mắc bệnh lao ở những người tiếp xúc thiếu dinh dưỡng.
Phục linh nấu cháo tốt cho người bệnh lao phổi.
2. Một số món ăn, bài thuốc tốt cho người bệnh lao phổi
2.1.Cháo phục linh
Thành phần: Phục linh 50g, gạo di (gạo tẻ xát dối) 60g, gạo nếp 100g.
Cách làm: Phục linh trắng nghiền nát cho vào nồi, thêm 300ml nước, đun đến khi chỉ còn 100 đến 150ml nước, lọc lấy nước cốt.
Gạo nếp, gạo di vo sạch đổ vào nồi, cho thêm 800ml nước, dùng ngọn lửa to đun cho đến khi nước sôi, lửa nhỏ ninh cho đến khi nhừ thành cháo, đổ thêm nước cốt phục linh trắng vào, đun sôi thêm 2 đến 3 lần.
Cách dùng: Mỗi ngày 2 lần, sáng và tối, dùng khi cháo còn nóng.
Công dụng: Khỏe tỳ bổ phổi, tiêu đờm chống ho.
Chủ trị: Tỳ phổi hư lao, viêm phế quản, sưng túi khí phổi, đờm nhiều, ho lâu, đoản khí, tim đ.ập loạn nhịp.
Củ mài nấu cháo cũng rất phù hợp cho người bệnh lao phổi.
2.2.Cháo củ mài , gạo di
Thành phần: Củ mài 60g, gạo di 30g.
Cách nấu: Củ mài, gạo di cho vào nồi, thêm 500ml nước, dùng ngọn lửa to đun cho đến khi nước sôi, vặn cho lửa vừa tầm ninh cho đến khi nhừ thành cháo.
Cách dùng: Mỗi ngày 2 lần, dùng khi cháo còn nóng.
Công năng: Khỏe tì chắc thận, dưỡng phế, ích khí, dưỡng âm.
Tác dụng: Bệnh đái tháo đường ăn ít, phổi hư, ho lâu, thận hư, di tinh, đái són, phụ nữ k.inh n.guyệt nhiều.
2.3. Cháo cá chép, gạo nếp
Thành phần: Cá chép 1 con (nặng khoảng 500g), gạo nếp 100g, gừng thái sợi, muối ăn, bột ngọt, dầu vừng mỗi thứ một lượng thích hợp.
Cách nấu: Cá chép làm sạch vẩy, m.ổ b.ụng lấy hết nội tạng, rửa sạch, dùng giấy thấm nước bọc kín bỏ vào trong đống rạ củi hun khói.
Lấy ra gỡ lấy thịt cá và cho vào nồi cùng với gạo nếp đã vo sạch, cho thêm 800ml nước, lửa nhỏ ninh cho đến khi nhừ thành cháo, cho thêm gừng thái sợi, muối ăn, bột ngọt, dầu vừng vào quấy đều.
Cách dùng: Mỗi ngày từ 1 đến 2 lần, dùng khi còn nóng. Dùng liên tục trong vòng 6 đến 7 ngày.
Công dụng: Ích khí bổ hư, dưỡng phế, khỏe tì lợi thủy, an thai, thông sữa.
Thích ứng: Phổi hư ho lao lâu, hen suyễn, sắc mặt kém, sưng phù.
Những điều cần chú ý: Những người bệnh nhiệt, ung nhọt cấm dùng. Cá chép mật có độc, tuyệt đối không được dùng.
Hạnh nhân kết hợp với gạo di nấu cháo dùng cho người bị phổi ho lao lâu ngày.
2.4.Cháo gạo di, hạnh nhân
Phối liệu: Gạo di 100g, hạnh nhân 20g, đường trắng một lượng thích hợp.
Cách nấu: Gạo di sau khi ngâm vo sạch, cho thêm 1000ml nước sôi, đun trong vòng 20 phút, sau đó cho thêm hạnh nhân. Khi gạo đã chín nhừ thành cháo cho thêm đường trắng và quấy đều.
Cách dùng: Mỗi ngày 2 lần, sáng và tối. Dùng khi cháo còn nóng. Dùng liên tục trong vòng 6 đến 7 ngày.
Công dụng: Trừ thấp khỏe tì, nhuận phổi.
Chủ trị: Bệnh tì hư, phổi ho lao lâu ngày.
Chế độ ăn cho người bệnh lao phổi
Chế độ ăn uống đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh lao phổi. Tiêu thụ đúng loại thực phẩm giúp người bệnh lao phổi tăng cường hệ thống miễn dịch, hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh lao phổi
Ngày nay, cùng với tiến bộ của khoa học, bệnh lao phổi đã cơ bản được khống chế, tiên lượng điều trị tốt nếu người bệnh hợp tác và tuân thủ phác đồ điều trị.
Với người bệnh lao phổi, hệ miễn dịch thường bị suy yếu nên sự hấp thu dinh dưỡng kém và dẫn đến sút cân, thiếu chất. Điều này cũng ảnh hưởng tới chất lượng điều trị do người bệnh mệt mỏi, không có sức đề kháng và không tuân thủ điều trị cho đến hết liệu trình. Do đó, bên cạnh việc dùng thuốc và các hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh lao phổi cần bổ sung dinh dưỡng thật tốt để tăng hiệu quả điều trị, mau hồi phục sức khỏe.
Người bệnh lao phổi cần nắm được những nguyên tắc trong chế độ ăn uống để giữ sức khỏe ổn định. Năng lượng ăn vào phải phù hợp với thể trạng của người bệnh. Nếu người bệnh có cân nặng trung bình thì không cần thay đổi lượng thức ăn mỗi bữa, chỉ cần chú ý cung cấp đủ dinh dưỡng và đa dạng thực phẩm. Nếu người bệnh thiếu cân hoặc quá gầy thì cần tăng cường ăn uống để đạt được mức cân nặng phù hợp tính theo chỉ số BMI.
Người bệnh lao phổi cần ăn đủ lượng calo và phong phú các chất dinh dưỡng cần thiết. Ảnh minh họa.
Bữa ăn của người bệnh lao phổi cần đảm bảo lượng thức ăn cân đối và cần đầy đủ 4 nhóm thực phẩm là chất đạm (protein), chất bột đường (carbohydrate), chất béo (lipid), vitamin và khoáng chất. Món ăn hàng ngày cần đa dạng, chế biến đảm bảo vệ sinh, phù hợp với khẩu vị người bệnh. Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày để người bệnh dễ ăn, dễ tiêu hóa dễ hấp thu và đảm bảo được cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết.
2. Các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể người bệnh lao phổi
2.1 Thực phẩm giàu protein tốt cho người bệnh lao
Protein rất quan trọng cho sự phát triển, sửa chữa và duy trì các mô trong cơ thể và bệnh nhân lao phổi cần nhiều protein hơn để hỗ trợ phục hồi. Thực phẩm giàu protein như trứng, thịt nạc, thịt gia cầm, cá, đậu, đậu lăng và các loại hạt là nguồn cung cấp protein tuyệt vời. Tiêu thụ thực phẩm giàu protein có thể giúp ngăn ngừa mất cơ, thúc đẩy quá trình lành vết thương và tăng cường hệ thống miễn dịch.
2.2 Thực phẩm nhiều calo
Bệnh nhân lao thường cần thêm calo để giúp phục hồi. Tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng calo cao có thể cung cấp năng lượng cần thiết. Một số thực phẩm giàu calo có thể được đưa vào chế độ ăn kiêng cho bệnh lao là bơ, phô mai, các loại hạt, bơ đậu phộng, sữa nguyên chất, sữa chua, trái cây sấy khô, socola đen. Điều quan trọng là phải tiêu thụ những thực phẩm này một cách điều độ và không chỉ dựa vào chúng để cung cấp lượng calo.
2.3 Tiêu thụ vi chất dinh dưỡng
Vi chất dinh dưỡng là những chất dinh dưỡng thiết yếu được yêu cầu với số lượng nhỏ để có được sức khỏe và thể chất tổng thể. Chúng bao gồm các vitamin và khoáng chất, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ thống miễn dịch, hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn. Tiêu thụ thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng như rau lá xanh đậm, quả mọng, trái cây họ cam quýt, các loại hạt và hạt có thể giúp đảm bảo cơ thể nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết để hoạt động bình thường.
2.4 Tập trung vào lượng carb tốt
Carbs tốt là một phần thiết yếu của chế độ ăn uống lành mạnh, đặc biệt đối với bệnh nhân lao phổi. Carbs tốt là carbohydrate phức tạp, giàu chất xơ và chất dinh dưỡng, chẳng hạn như bánh mì nguyên hạt, mì ống và gạo lứt. Những thực phẩm này cung cấp cho cơ thể năng lượng bền vững và giúp ổn định lượng đường trong m.áu, ngăn ngừa sự tăng đột ngột có thể dẫn đến mệt mỏi và suy nhược.
2.5 Bổ sung chất béo tốt vào thực đơn
Người bệnh lao phổi nên ăn vừa phải thực phẩm chứa chất béo tốt.
Đầu tư vào chất béo tốt rất quan trọng đối với bệnh nhân lao phổi vì họ cần nguồn năng lượng lành mạnh để hỗ trợ phục hồi. Chất béo tốt, chẳng hạn như chất béo có trong bơ, các loại hạt, hạt và dầu oliu, rất giàu acid béo thiết yếu có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, chức năng não và chức năng hệ thống miễn dịch. Những chất béo này cũng có thể giúp điều chỉnh tình trạng viêm trong cơ thể, giúp bệnh nhân lao giảm nguy cơ phát triển các biến chứng.
2.6 Thực phẩm giàu vitamin B phức hợp
Vitamin B phức hợp rất quan trọng để duy trì sức khỏe tốt, đặc biệt là trong bối cảnh quản lý bệnh lao. Thực phẩm giàu vitamin B-complex bao gồm rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, các loại đậu, sản phẩm từ sữa, thịt, cá và gia cầm. Áp dụng một chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm này có thể giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch và tăng cường sức khỏe tổng thể trong quá trình điều trị bệnh lao phổi.
2.7 Thực phẩm giàu kẽm
Kẽm là một khoáng chất thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, chữa lành vết thương và phát triển. Một số thực phẩm giàu kẽm bao gồm hàu, thịt bò, thịt lợn, thịt gà, các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt và các sản phẩm từ sữa.
Việc bổ sung đủ kẽm đặc biệt quan trọng đối với những người mắc bệnh lao phổi vì thiếu kẽm có thể làm suy giảm chức năng miễn dịch và tăng nguy cơ n.hiễm t.rùng.
3. Gợi ý những món ăn cho người bệnh lao phổi
Người bệnh lao phổi nên sử dụng các thực phẩm giàu vitamin A, E, C,… Các loại rau có màu xanh đậm, quả chín có màu vàng đỏ như cam, xoài, đu đủ, cà chua, cà rốt chứa nhiều vitamin A, C tăng cường hệ thống miễn dịch, tốt cho người bệnh lao phổi.
Người bệnh lao phổi thường có nguy cơ thiếu sắt dẫn đến thiếu m.áu làm giảm sức đề kháng kéo theo hệ lụy là dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn, tim mạch… Do đó, người bệnh cần ăn những thực phẩm giàu sắt như: mộc nhĩ, nấm hương, đậu nành, lòng đỏ trứng, thịt bò, thịt nạc, gan động vật…
Khi dùng thuốc điều trị lao thường phải dùng kéo dài theo phác đồ chống lao, các thuốc này làm giảm khả năng hấp thụ vitamin B6. Do người bệnh hấp thụ kém, dễ gặp rối loạn tiêu hóa nên khả năng tổng hợp vitamin K giảm, gây trở ngại quá trình đông m.áu. Vì vậy, cần ăn thực phẩm giàu vitamin K, B6. Các vitamin này có nhiều trong thực phẩm như thịt lợn nạc, thịt gà, gan, các loại rau màu xanh đậm, đậu, đỗ các loại, khoai tây, chuối, súp lơ, ngũ cốc nguyên hạt…
Các loại thực phẩm và gia vị giàu chất chống oxy hóa rất cần thiết cho người bệnh lao phổi.
Người bệnh lao phổi nên đảm bảo bổ sung nhiều rau củ và khoáng chất. Rau quả tươi là nguồn thực phẩm chứa nhiều vitamin A, C, E, K, B6… giàu chất chống oxy hóa giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ niêm mạc, tránh nguy cơ bị nhiễm khuẩn ở người bệnh lao phổi. Rau là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất tuyệt vời có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và hỗ trợ phục hồi ở bệnh nhân lao.
Nên ưu tiên các loại rau tươi lá màu xanh đậm, quả chín có màu vàng, đỏ như cam, xoài, đu đủ, cà chua, cà rốt; cải xoăn, măng tây, bông cải xanh, rau bina, ớt chuông; gạo nguyên cám, chuối, các loại đậu, các loại hạt… có nhiều chất chống oxy hóa và chất xơ, có thể giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào và cải thiện sức khỏe tiêu hóa.
Người bệnh lao phổi nên tăng cường tiêu thụ các siêu thực phẩm như nghệ, tỏi, gừng và trà xanh có đặc tính chống viêm và tăng cường miễn dịch, hỗ trợ kiểm soát bệnh lao, giúp bảo vệ chống lại tổn thương tế bào.
Bệnh nhân lao có thể chán ăn, buồn nôn và sụt cân, dẫn đến suy nhược và mệt mỏi. Tiêu thụ thực phẩm giàu năng lượng như sinh tố, súp và món hầm có thể cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết ở dạng dễ tiêu hóa. Những thực phẩm này cũng giàu carbohydrate, protein và chất béo lành mạnh, cung cấp năng lượng cần thiết để hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn.
Người bệnh cần lưu ý, bên cạnh chế độ dinh dưỡng tốt, cần sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi hợp lý. Không dùng các loại chất kích thích như rượu, bia, t.huốc l.á… vì những chất này làm giảm hiệu quả điều trị và tăng tác dụng phụ của thuốc.
Những người mắc bệnh lao nên tránh một số loại thực phẩm như rượu, thực phẩm có đường và thực phẩm chế biến sẵn vì chúng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và khiến việc chống lại n.hiễm t.rùng trở nên khó khăn hơn. Hạn chế ăn các loại thịt giàu chất béo như thịt đỏ, xúc xích và thịt xông khói, vì những thực phẩm này có thể khó tiêu hóa và có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh lao.
